Arakh tut e Angel L. Ivanov-esa, RISP alumno, Biznesmeno, Manuśkane Xakajenko Profesionalisto, Ćhibboldavno ande Romani thaj Bulgarikani Ćhiba
Śkolipe:
- Magistratura ande Manuśkane Xakaja, Universiteto ando Eseks, Kidindo Thagaripe (UK) Romani Andredimaski Programa (Roma Access Program), Centralno Europako Universiteto, Ungriko Them
- Bakalaureato ando Bazisno Śkolipe, Romani thaj Bulgarikani Ćhiba, Universiteto ando Veliko Tarnovo, Bulgarija
O Angel Ivanov kerel buki sar ekh ćhibboldavno ande romani thaj bulgarikani ćhiba de katar o 2014-to berś, kana vov thoda o fundamento ekhe ćhibboldavne kompanijake ando o Kidindo Thagaripe. Deatoskara, vov kerel buki ekhe andar em e bare kompanijenca save den buki ande romani ćhib. O Angel phenel kaj si baro mangipe aśal ćhibaki (linguistikani) ekspertiza ande romani ćhib, specialno savi rodindol pe andar śerutnale (guvernale) organizacije, legijale (advokatonenge) firme, thaj i andar institucije save den medikane servisura. Avrjal kaj vov si ekh biznesmeno, verver bilovekerimaske organizacije len bukjate e Angel-eske rodimaske thaj manuśkane xakajenge źanimata te keren pe rodimata (studije) ande romane komune.
Me avav andar ekh maśkarune statusoski familija andar e zis (foro) o Lom, Khamupruni-khamperavni (Nortovestutni) Bulgarija. Muro dad paśeste resavda peski maśkaruni śkola (gimnazium) thaj muri dej resavda peski bazisno śkola. Aśal o śkolipe, me thaj muro phral samas sakodrom dumodinde (źutisarde, pomoźime) katar sakoekh ande e familija, andrethode e barebijanutne (mami thaj papo) kon ni aćhavde te phenen amenge “Miśto si te sikjon, durjavon e śkolimasa”.
Pe gadaja vrjama, ame samas totalno 5 romane śkolavne (sikjarne) kon sas ramosarde (skirime, piśime) ande em e laćheste źangli maśkaruni śkola (gimnazium) ande e zis o Lom. Me dav man gogi ekhvare kaj ekh grupa majbare śkolavnendar kon sas dośkeravne (violentne) karing mande. Muri familija darali, puśrodimata ande policija sas kerde palal gadava. Dikhes, ande e rasistikani Bulgarija e bukja sas kerde te bistardandon pe bi den pe krisa (kazura). Ama, palal gadaja kriminalno akcija, savi sas motivirime andar muro etnipe, morkhjaki makhin (farba, bojava) thaj źenipe (dźendro), demek kadava kaj sem romano ćhavo kas si les majkali morkhi sas problemo kadale śkolavnenge. Date kadava, me ni mukhlem muri śkola thaj me ni meśkisalem ande aver śkola, kajte mure amala andar muri komuna sikjonas. Me durjalem, date sas pharimata thaj konfrontacije. Aśal muro totalno śkolako rezultato, me resavdem 3-to ando o klaso, palal duj źuvlikane klasutne,ama ekhtono (avgutno, purvo) andar e murśa.
Palal gadava, me gelem ta avav kotorsivno (participanto) ande ekh milajeski śkola pe romani ćhib. Me semas ćalo andar e programa thaj andar so me sikilem, thaj kadja si sar me reslem te gogisavov te sikjov romani linguistika. Me semas ramosardo ande e programa Bazisno Pedagogika Romane Ćhibasa ando o Universiteto ando Veliko Tarnovo. Sikavdilo pe kaj e bakauleratoski diploma sas miśto mure karierake sar ekh romano ćhibboldavno pe o maśkarthemutno nivelo. Me resavdem ekhtono (avgutno, purvo) kadja sar e phenel o ranko vaś o totalno śkolako rezultato. Palal gadava, me lungjardem muro śkolipe ekhe berśeske ande e Romani Andredimaski Programa (Roma Access Program) ando o Centralno Europako Universiteto (CEU), Budapeśta. O averto berś, soske me ni semas lindo te kerav magistraturako śkolipe ando CEU, man sas man o śanso te kerav ekh staźo ando o Europutno Centro pe Romane Xakaja (ERRC) ande Budapeśta thaj me semas gathe paśal 2-e berśenge: staźo thaj rodimaski programa. Ande e rodimaski progama, man sas man o śanso te phirav ande khajekh (varesave) thema thaj te kerav rodipe ande romani ćhib thaj ande romane komune pe o romano xristianono meśkipe. E rodimaski tema sas pe e rolja thaj o efektosivpe e xristianone khangirjange ande e romane komune. Me sem kotor andar ekh xristianoni familija. Me źanav kaj e khangirjan si len ekh pozitivno efekto pe e duj: źene thaj komune.
- Phen amenge kire kotorsivmaske (participacijake) ande voluntarne akcije thaj kulturne aćhila (iventura), thaj źikate von sas dorjarde e dumodimasa ande romane komune?
Deandar mure majterne berśa me kamavas te avav aktivno, ama me ni akharavas kadava “voluntaripe” thaj me keravas kotorsipe ando sa so śaj. O voluntaripe ande romane komune astarda mure śkolimasa ando o Universiteto ando Veliko Tarnovo, kajte me aćhilem kotor andar e organizacija savi bućholas pe “Ververipe Balkani Fondacija aśal Maśkarkulturno Śkolipe thaj Akhjaripe” (savi nimaj kerel buki). Khajekhe (varesave) ćhonenge me semas ekh staźanto ande e organizacija “Amalipe – Centro aśal Maśkaretnikano Dialogo thaj Tolerancija” ande e zis o Veliko Tarnovo. Vaźe (inke), me semas kotor andar studentonenge organizacije, me semas kotor andar e universitetosko kariera barijarimasko centro, thaj aver. Kadja me reslem te avav kotor andar verver tipura seminarja thaj diskusije pe akanutne teme, thaj me khajekh drom i ni semas kotor andar e oficialne lekcije sade (numa) te śaj avav kotor andar e seminarja. Kadava sas ekh interesno periodo ande muro źivoto (trajo). Me semas i andrethodo ande muri lokalno khangeri, kaj me dumodem makhimasa, laćharimasa, suźarimasa, aśundinako kerimasa, gilabavimasa ando o gilabavimasko xoro. Mure amala atoska phendine mange kaj me sem sar ekh “francuzkano putari: kajte trubus len, tu thos tut gathe”. Vastno (importa) si e terne źenenge te keren akcije save naj konkretno lenge berśenge thaj te thon pe te keren buki majźangle źenenca. Me pakjav kaj kadava si ekh avantaźo ekhe terne źeneske kon akanara astarel te barjol.
- Śaj te des gindo e kualitetonenge thaj e źanimatonenge save tu lan andar o voluntaripe?
Em o fundamentalno khajićhi (vareso) mange si te avav responsibilo thaj konstantno ande ekh akcija. Kontaktura, arakhimata (sfatura), treningura si vastne sade (numa) khajekhe vrjamake. Te tu naj san aktivno, konstantno, disciplinirime ande e bukja save tu keres, tu naj sar te reses dur. Vaźe (inke), o xristianikano pakjape thaj leske sikavimata khelen zorali rolja ande muro źivoto: de vrjama e Devleske, familijake, bukjake thaj e komunake.
- Tu avilan ande Khamperavni (Vestutni) Europa kana sanas terno. Sar tu sikilan te meśkis tut maśkar e institucije? Savo komplekto źanimata tu trubusardan (folosisardan, polzisardan)?
Me sem Devlestar baxtalo kaj me deciknjara barjardem mure komunikacijake źanimata: sar te bukisarav thaj te vakerav (dumadav) manuśenca ando o bukjarno than; sar te avav interesime ande ekh konkretno tema; sar te rodav aśal ekh reslino (ćalo) puśiripe (respunso) andar e institucije; sar te anterdźov (aninkjardivav) man pe e legijengo keripe te śaj upralinkljav pe ekh administrativno problemo, thaj aver.
- Gines tu kaj e romani ćhib si ekh komunako resurso?
Ćaćes, voj si ekh ekh resurso. Agive, kana e romane terne źene irin peske zeja (dume) karing e romani ćhib, me kerav love latar. Sakone ekhe si les peske lesko gindo thaj korkoro alosarel so te kerel ande kadaja rig.
- Khajekh drom (varenakana) analizirisardan tu savo si e efekto andar o romano kulturno palpalunomukhipe (daderija, patrimonija) pe kiro sakogivesutno źivoto?
E faktorja vaś o romano efekto ande muro źivoto si e familija, kadava te vakeres (dumades) romanes, te dumodes khajekhes (varekas) ande komuna. Ando ekhto than, vastno si te aves kotor andar gasavi komuna kajte pozitivne bukja aćhen, kajte manuśa kiden pe te dumaden vastne teme thaj resaven (rezolvin) problemura. Mange, ekh than kaj bućhol komuna si e khangeri – ekh kotor andar e majbari komuna thaj e manuśalin (societeto).
- So ande e romani kultura si em o unikalno, ande kiro gindo? So, ande kiri gogi, śaj e gaźe sikjon andar e roma ande o them ande savo tu beśes?
E Khamperavni (Vestutni) Europutni dunjava (lumja, svetos) si but maj biresponsibilni, śudri, abstraktno, durjavli ando o thanthope (komperacija) e romane dunjavasa. Kana me beśavas korkoro ando o Kidindo Thagaripe, so mange em but bireselas (lipsosavolas) man sas e dorja ande e familija thaj e dorja ande komuna. O akcentiripe upral e familijake principura, o khamipe thaj e pakiv maśkar e manuśa si khajićhi (vareso) savo o dominatno butnipe (maźoritato) śaj sikjol andar e roma ande sisavo them.
- So phenel tuke, ande kiro sakogivesutno źivoto, kaj kiro identiteto si romano?
Khjaekhe (varesave) źenenge kadava śaj si e muzika, aj e familija, ama mange kadava si i e romani ćhib thaj e khangerja – e bukja sosa me barilem.
- Kiri profesija si unikalno. Sakone ekhe generacija si la preferencija vaś edukacijake studije. Si sisave profesionalne sfere ande save tu ka śerutnis (direktis) kire ćhaven aj, ande e majbari ćhan, e terne romen?
E, kadava si ekh materija vaś o alosaripe. Me beśav ande e Khamperavni (Vestutni) Europa khajekhe vrjamake. Te kamen e manuśa te resen pe ando pesko źivoto, von trubul te aćhen tangune specialistura, thaj naj gadiki but ande e majbutne profesije. Te von kamen te aćhen muzikantura, primerno, von trubul te specializirin ande konkretno muzikani akcija thaj te aven em e laćhe ande so von keren. Manuśa ande xumanitarne profesije, sar o medikano sastaravno (doktoro), o dandsastaravno, e medikani asistenta, si i von maśkar em e laćhe profesije. E śkolimaski sistema ande e Khamperavni (Vestutni) Europa si strukturime ande gasavi ćhan kaj i ande bazisno śkola o individo si dikhlindo sar ekh avutno (futurno) profesionalisto, sar ekh faktoro kon majanel (kontributil) ande e manuśalin (societeto).
- Savo si em o baro problemo savesa o moderno romano indentipe mujavol agive?
Źikate me akhjarav, identiteto ćhanil kombinacija andar kulturne, socialne thaj personalne xarakteristike. Me sem xristiano, rom, bulgaro thaj europeano, kasko indentitipe si formirime andar religija, etnipe, thaj ekh seripe vaś kotorsipe andar e komuna, them, thaj kontinento. Kadala xarakteristike, thaj kaj me andrethav śkolipe, buki, turjalin, źivotoski ćhan, dorja e Devlesa, familijasa, amalenca thaj manuśenca, formirisarde muro identiteto.
Informacija, reportura thaj sakogivesutne trajonakhimata sikaven kaj but roma, specialno terne manuśa, si len e tendencija te garaven pesko identiteto andar diskriminacijaki dar ando bukjarno than, śkola, universiteto thaj sasteste ando societeto. Gasavo identitetosko xasaripe śaj negativno te thol efekto pe ekhe źenesko personalno thaj profesionalno baripe, thaj i po o romano meśkipe. But roma aćhile bidikhlinde (xasarde), demek, von nimaj majbut dorjavon ka pesko etnipe, kultura, ćhib, tradicije, thaj aver.
O agivesutno romano identiteto śaj avel zorjardo, barjardo thaj inkjalno (promotirime) andar e duj o formalno śkolipe (ande śkola) thaj o biformalno śkolipe (milajeske śkole thaj kampura), sikavipe ande romani istorija, ćhib, kultura, aj o kadja phendo romanipe. Kadja, but roma ka astaren te akhjaren kaj naj peravdo te aves rom thaj te vakeres (dumades) romanes khere thaj maśkar e manuśa (publika) thaj te na laźas andar kadala.
Kadava intervju si ćhibboldo romanes andar anglikanes katar o Angel Ivanov. Kontaktno informacija www.romanyinterpretingandtranslations.com | romanyinterpreting@gmail.com
